Tết là một bước ngoặt, là thời điểm khép lại năm cũ và mở ra một năm mới. Đây cũng là dịp để các thành viên trong gia đình sum họp, vui vầy bên nhau. Nhân dịp Tết đến Xuân về, chúng ta hãy đến với bài thơ hay “Chợ Tết” của nhà thơ Đoàn Văn Cừ để cùng cảm nhận nét quê, hồn quê, phong vị Tết xưa!
Mở đầu, bài thơ đưa người đọc đến với một khung cảnh thiên nhiên tươi vui, sống động ở làng quê: “Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi Sương hồng lam, ôm ấp nóc nhà gianh Trên con đường viền trắng mép đồi xanh Người các ấp tưng bừng ra chợ Tết”.
Bạn đang xem: Cảm nhận bài thơ “Chợ Tết” của Đoàn Văn Cừ
Những câu thơ mở đầu gợi tả một sáng tinh mơ nơi làng quê trong ánh bình minh. Dải mây trắng trên đỉnh núi “đỏ dần” lên. Những giọt sương mai như viên ngọc “hồng lam” được nhân hóa, đang “ôm ấp” nóc nhà gianh nơi thôn ấp. Những con đường quê “viền trắng” uốn lượn mép đồi xanh. Đỉnh núi, đồi xanh, nóc nhà gianh, con đường, dải mây trắng, giọt sương hồng lam… và “Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa -Tia nắng tía nhảy hoài trong ruộng lúa – Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh – Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh”… tất cả đều ửng sáng, trông rất đẹp mắt. Nhà thơ sử dụng màu sắc rất tài tình – “trong thơ có họa”! Và trên con đường uốn mình, mềm mại như dải lụa ấy, có biết bao nhiêu con người, già trẻ gái trai từ các thôn ấp, đang nô nức, nối đuôi nhau đi chợ Tết với niềm vui náo nức. Ở đây, cảnh đi chợ Tết “tưng bừng” đông vui như đi trảy hội!
“Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc; Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon, Vài cụ già chống gậy bước lom khom, Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ, Thằng em bé nép đầu bên yếm mẹ, Hai người thôn gánh nặng chạy đi đầu. Con bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau”.
Xem thêm : Cúng hóa vàng mùng 3 Tết Giáp Thìn 2024: Giờ đẹp, mâm cúng, văn khấn đầy đủ nhất
Trên nền bức tranh thiên nhiên nhiều màu sắc ấy là sự xuất hiện của bức tranh cuộc sống con người. Đó là đoàn người từ các ấp “tưng bừng ra chợ Tết” với tâm trạng rất “vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc”. Đó là những “thằng cu áo đỏ chạy lon xon”, các cụ già “chống gậy bước lom khom” – nghệ thuật từ láy tạo hình, gợi cảm rất tài tình! Các “cô yếm thắm” thì có vẻ thẹn thùng, e lệ, làm duyên giữa chốn đông người nên “che môi cười lặng lẽ”, chứ không “mạnh dạn” như cô gái xuân của Đông Hồ: “Cũng xóm làng trên, cô gái thơ – Tuổi xuân hơn hớn vẻ đào tơ – Gió đông mơn trớn bông hoa nở – Lòng gái xuân kia náo nức chờ”… và em bé được theo mẹ đi chợ cũng biết bẽn lẽn, ngượng ngùng “nép đầu bên yếm mẹ”. Chỉ vài nét chấm phá, với những hình ảnh rất chọn lọc, rất tiêu biểu, nhà thơ “hoạ sĩ đồng quê” Đoàn Văn Cừ đã phác họa một bức tranh quê tuyệt mỹ, lay động lòng người nhất là những người đã từng sinh ra và lớn lên trong các làng quê bởi “Quê hương là chùm khế ngọt – Cho con trèo hái mỗi ngày…Quê hương mỗi người chỉ một – Như là chỉ một mẹ thôi – Quê hương nếu ai không nhớ – Sẽ không lớn nổi thành người”!
Cảnh chợ Tết, đông vui, nhộn nhịp, đầy sự sống với đa dạng hoạt động chỉ có ở chợ quê ngày Tết: cảnh mua bán tấp nập, hàng hóa ngày Tết, cảnh viết chữ, thú chơi chữ ngày Tết và cả những bức tranh, câu đối Tết… “Mỗi bức tranh là một thế giới linh hoạt. Người xem tranh hoa mắt vì những nét những màu hình như rối rít cả lại; nhưng nhìn kỹ thì màu nào nét nào cũng ngộ nghĩnh vui vui” (Hoài Thanh): “Người mua bán ra vào đầy cổng chợ.
Con trâu đứng vờ dim hai mắt ngủ, Để lắng nghe người khách nói bô bô, Anh chàng tranh kĩu kịt quẩy đôi bồ, Tìm đến chỗ đông người ngồi giở bán, Một thầy khóa gò lưng trên cánh phản, Tay mài nghiên hý hoái viết thơ xuân. Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm, Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ. Bà cụ lão bán hàng bên miếu cổ, Nước thời gian gội tóc trắng phau phau. Chú hoa man đầu chít chiếc khăn nâu, Ngồi xếp lại đống vàng trên mặt chiếu. Áo cụ lý bị người chen sấn kéo, Khăn trên đầu đang chít cũng tung ra. Lũ trẻ con mải ngắm bức tranh gà Quên cả chị bên đường đang đứng gọi. Mấy cô gái ôm nhau cười rũ rượi, Cạnh anh chàng bán pháo dưới cây đa, Những mẹt cam đỏ chót tựa son pha, Thúng gạo nếp đong đầy như núi tuyết. Con gà trống mào thâm như cục tiết, .Một người mua cầm cẳng dốc lên xem.
Bức tranh dân gian “Chợ Tết” của Đoàn Văn Cừ mang vẻ đẹp vừa bình dị thân thuộc, vừa rực rỡ sắc màu. Tác giả đã làm sống lại cảnh vật và cuộc sống nơi đồng quê đậm đà màu sắc văn hóa dân gian với tất cả tấm lòng yêu thương nồng hậu. Đoạn thơ cũng như bài thơ với việc sử dụng nghệ thuật tài tình của sự phối hợp màu sắc, từ láy, đa dạng các biện pháp tư từ: so sánh, nhân hóa, liệt kê, thể thơ tám chữ… đã góp phần làm nên thành công của bài thơ. Đọc đoạn thơ, ta như được đắm mình trong không khí vui tươi, nhộn nhịp, được đi chợ Tết cùng bà con các làng quê xưa. Ở đây tác giả ít tập trung miêu tả việc mua bán mà chủ yếu miêu tả khung cảnh của chợ Tết. Bởi đi chợ Tết đâu chỉ là để mua sắm mà còn để ngắm chợ, chơi chợ, thưởng ngoạn chợ và đông vui như hội chợ. Ở đây, nhà thơ đã vẽ lên một bức tranh quê rất sinh động, nhưng cũng rất đỗi thân quen của một phiên chợ Tết những năm xưa và cả chợ Tết ở những làng quê ngày nay đâu đây, có nơi vẫn còn lưu giữ. Đó cũng chính là cái hay và cái tài tình của nhà thơ!
Xem thêm : 99+ Kiểu tóc đẹp chơi Tết nàng không nên bỏ lỡ 2024
Bài thơ khép lại với những câu thơ khêu gợi suy tưởng, bâng khuâng trong lòng người đọc: “Chợ tưng bừng như thế đến gần đêm Khi chuông tối bên chùa văng vẳng đánh Trên con đường đi các làng hẻo lánh, Những người quê lũ lượt trở ra về Ánh dương vàng trên cỏ kéo lê thê Lá đa rụng tơi bời quanh quán chợ”.
Nhà phê bình nghiên cứu văn học Hoài Thanh trong “Thi nhân Việt Nam” đã bình những câu kết trong bài thơ: “Nhưng câu ấy đều khép lại một thế giới và mở ra một thế giới: khép một thế giới thực, mở một thế giới mộng. Cảnh trước mắt vừa tan thì tình trong lòng cũng vừa nhóm. Mắt ta không thấy gì nữa những lòng ta bỗng bâng khuâng”… và “ nhưng nghĩ đến Đoàn Văn Cừ là tôi lại nghĩ đến Tết. Cái tên Đoàn Văn Cừ trong trí tối đã lẫn với màu bánh chưng, mùi thuốc pháo, vị mứt gừng”…
Đoàn Văn Cừ là nhà thơ tiêu biểu trong phong trào Thơ Mới (1932-1945). Cùng với Anh Thơ và Bàng Bá Lân, các nhà thơ này có khuynh hướng sáng tác về chủ đề quê hương như: cảnh thiên nhiên, sinh hoạt ở nông thôn. Trong đó, Đoàn Văn Cừ đi theo một con đường riêng: sáng tác về lễ hội ở làng quê và bài thơ “Chợ Tết” được viết theo lối mới, thể thơ 8 chữ, 44 câu cũng là bài thơ đặc sắc, tiêu biểu nhất về chợ quê ngày Tết, góp phần gìn giữ “hồn xưa của đất nước” (Hoài Thanh).
Xuân Quý Mão 2023
Nguyễn Thị Ngà
Nguồn: https://vnedulink.edu.vn
Danh mục: Ngày Tết